Η γενική κατάσταση στην έρευνα
Η επιστημονική έρευνα αναδεικνύεται διεθνώς, και ιδιαίτερα στις πιο ανεπτυγμένες χώρες, σε πυλώνα της οικονομίας και σε βασικό μοχλό της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στην προσπάθεια ξεπεράσματος της οικονομικής κρίσης. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η πρόοδος που έχει σημειωθεί στις διάφορες επιστήμες προσελκύουν τεράστιες επενδύσεις από την πλευρά του Κεφαλαίου απασχολώντας ολοένα και περισσότερους εργαζόμενους, σε συνθήκες εντατικοποίησης της εργασίας. Ταυτόχρονα στην Ελλάδα, η κρατική χρηματοδότηση για παιδεία-έρευνα όλο και μειώνεται, ενώ ολοένα αυξάνεται η εξάρτηση ιδρυμάτων και ερευνητικών κέντρων από ιδιώτες και εταιρείες. Σε αυτή την κατεύθυνση, όλες οι κυβερνήσεις, υλοποιούν σταδιακά την επιχειρηματικοποίηση της παιδείας και έρευνας, σύμφωνα με τις επιταγές του διεθνούς Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (ΟΟΣΑ), δηλαδή παιδεία και έρευνα με βάση τις ανάγκες της αγοράς.
Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω, στον κλάδο της έρευνας διακρίνονται πολλαπλά επίπεδα εκμετάλλευσης. Από τη μία ο/η εργαζόμενος/η ερευνητής/τρια εξαρτάται από τα ευρωπαϊκα προγράμματα, το κράτος ή ακόμα και ιδιωτικές επιχειρήσεις προκειμένου να εξασφαλίσει κάποια πηγή χρηματοδότησης. Την ίδια στιγμή, ο νέος εργαζόμενος στην έρευνα, έχει να λογοδοτεί και στα “άμεσα αφεντικά” του που δεν είναι άλλα από τον επιστημονικό υπεύθυνο στο εκάστοτε πρόγραμμα, τον άμεσο προϊστάμενο του εργαστηρίου αλλά και τη διοίκηση του Πανεπιστημίου ή ερευνητικού κέντρου στο οποίο ανήκει.
Εργασιακές Συνθήκες στο κλάδο της έρευνας
Η μεγάλη πλειοψηφία των νέων ερευνητών, βρίσκεται σε μόνιμη κινητικότητα και εξάρτηση από την προκήρυξη νέων προγραμμάτων, κάτι που έχει οδηγήσει στην ανάδυση μιας τάξης “νομάδων εργαζομένων” στην έρευνα. Και ενώ αυτοί απασχολούνται με συνθήκες μισθωτού -ορισμένες υποχρεώσεις και ορισμένο ωράριο- εντούτοις υπογράφουν συμβάσεις έργου, αμείβονται στην πλειοψηφία με μπλοκάκι και φορολογούνται ως ελεύθεροι επαγγελματίες, πληρώνοντας τεράστιες ασφαλιστικές εισφορές – αν έχουν καταφύγει στην αυτασφάλιση – ή μένοντας χωρίς ιατροφαρμακευτική κάλυψη αν το εισόδημά τους δεν επαρκεί. Άλλοι αμείβονται με υποτροφίες, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό πρακτικά δεν αμείβεται, εργαζόμενο αναμένοντας κάποια χρηματοδότηση. Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και το νέο ελαστικά εργαζόμενο διδακτικό προσωπικό, οι ακαδημαϊκοί υπότροφοι και οι συμβασιούχοι διδάσκοντες που αμείβονται μέσω ΕΣΠΑ, λόγω των μηδενικών προσλήψεων μόνιμου διδακτικού προσωπικού.
Νέοι εργαζόμενοι στον κλάδο της έρευνας
Στον συγκεκριμένο κλάδο τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δοκιμαστεί και εδραιωθεί όλες οι παραπάνω ελαστικές μορφές εργασίας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να εμφανίζεται και ένα πλήθος διαφορετικού τύπου εργαζόμενων, το οποίο όμως “δουλεύει πίσω από τον ίδιο εργαστηριακό πάγκο”: μεταπτυχιακές εργασίες για ερευνητικά προγράμματα, υποψήφιοι διδάκτορες, Post doc ερευνητές, συμβασιούχοι ερευνητές, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό, μόνιμο εργαστηριακό-ερευνητικό προσωπικό, εργαζόμενοι σε spin-off, συμβασιούχοι διδάσκοντες. Την ίδια στιγμή, οι νέοι εργαζόμενοι παραμένουμε κακοπληρωμένοι και ανυπεράσπιστοι απέναντι στους εργοδότες-προϊστάμενους, αφού σύμφωνα με τους ίδιους, κάθε κόπος, καθε καταπάτηση δικαιώματος και κάθε υποχώρηση είναι αναγκαία αφού, στο κάτω-κάτω δουλεύουμε πάνω στον τομέα που μας «αρέσει» και που «επιλέξαμε». Και έτσι ακριβώς υπομένουμε τα πάντα. Από τις υπερωρίες στο εργαστήριο σε καθημερινή βάση, τις αυθαίρετες αλλαγές στις ρήτρες των συμβάσεων που γίνονται εν μία νυκτί από ιδρύματα που χορηγούν υποτροφίες αλλά και την ουσιαστική επιβολή βέτο σε αποφάσεις που αφορούν στην ίδια την κατεύθυνση που θέλουμε να πάρει η ζωή μας. Αυτό φτάνει μέχρι και την διακοπή από προγράμματα και υποτροφίες συναδελφισσών, λόγω εγκυμοσύνης.
Πως πρέπει να συγκροτηθούμε και να απαντήσουμε:
Σε αυτό το κοινωνικοπολιτικό σκηνικό, οποιαδήποτε κατάκτηση μπορεί να επέλθει μόνο μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες. Για να δοθούν όμως αγώνες που μπορούν να κερδίσουν, χρειάζεται πρώτα απ όλα συλλογική οργάνωση στα επιμέρους ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα, αλλά και η συγκρότηση όλου αυτού του ελαστικά εργαζόμενου δυναμικού σε επίπεδο κλάδου.
Η αντίδραση του κλάδου μας μέχρι σήμερα ήταν συνήθως σπασμωδική, με τη δημιουργία συλλόγων σε συγκεκριμένα ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα, όπου στην μεγάλη πλειοψηφία δεν εγγράφονται οι συμβασιούχοι, οι υπότροφοι και γενικά οι ελαστικά εργαζόμενοι. Και παρά το γεγονός ότι θεωρούμε αναγκαία την επιμέρους συσπείρωση σε ιδρύματα ή ερευνητικά κέντρα, αυτό που πραγματικά λείπει είναι συλλογική έκφραση όλου αυτού του υποαμειβόμενου και ελαστικά εργαζόμενου δυναμικού που αποτελεί σταδικά και την πλειοψηφία των εργαζόμενων στην έρευνα και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έτσι, θεωρούμε απαραίτητη τη δημιουργία μόνιμου και σταθερού συντονισμού των επιμέρους συλλόγων εργαζομένων, αλλά και όλων όσων δεν καλύπτονται από τους υπάρχοντες συλλόγους (πχ post doc, υπότροφοι, συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου, υποψήφιοι διδάκτορες, άνεργοι).
Επίσης, αντιλαμβανόμαστε ότι για να γίνουμε πιο διεκδικητικοί και αποτελεσματικοί στον χώρο εργασίας μας χρειαζόμαστε μια πιο συντεταγμένη κίνηση. Θεωρούμε ότι ο αγώνας για συμμετοχή στους υπάρχοντες συλλόγους, του μη μόνιμου προσωπικού είναι σημαντικός, αλλά δεν αρκεί. Επίσης η συγκρότηση σε συλλόγους αν ίδρυμα μπορεί να είναι απαραίτητος για επιμέρους ζητήματα, αλλά δεν μπορεί να κερδίσει στα πιο “μεγάλα” προβλήματα του κλάδου όπως η υποχρηματοδότηση, οι συμβάσεις και η ασφάλιση. Βάσει της παραπάνω λογικής, κρίνουμε ότι είναι αναγκαία η συγκρότηση Κλαδικού Σωματείου Εργαζομένων στην Έρευνα. Βασικός στόχος του θα πρέπει να είναι η αναγνώριση του εργασιακού κλάδου των ερευνητών/τριων σε όλες τις βαθμίδες της έρευνας. Σημαντική επιδίωξη ακόμα θα αποτελέσει και η πίεση για υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας με αξιοπρεπή ελάχιστο μισθό που να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους στην έρευνα. Όλοι οι εργαζόμενοι στην Έρευνα θα πρέπει να απασχολούνται με συμβάσεις εργασίας έχοντας πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα και όχι συμβάσεις έργου, οι οποίες αποκρύπτουν τη σχέση εξαρτημένης εργασίας που έχουν με τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Ιδρύματα.
Με βάση τα παραπάνω, καλούμε στην κινητοποίηση που έχει καλέσει ο Σύλλογος Εργαζομένων του ΕΛΚΕΘΕ έξω από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων την Τρίτη 25 Φεβρουαρίου στις 10:00, και στο συντονιστικό που θα ακολουθήσει με όλες τις συλλογικότητες εργαζομένων στην έρευνα για προγραμματισμό και κοινή δράση, στα Γραφεία της ΑΔΕΔΥ.