“In the midst of chaos, there is also opportunity for ESPA”
~Ο Εντερπρενέρ
«Η Παιδεία είναι η μεγαλύτερη επένδυση που μπορούμε να κάνουμε για τη χώρα, στοχεύουμε σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο». Με αυτή τη δήλωση η νυν Υπουργός Παιδείας κ. Κεραμέως είχε αναλάβει το Υπουργείο της, προαναγγέλλοντας τις εξελίξεις για την ολοκλήρωση της επιχειρηματικής λειτουργίας των ιδρυμάτων, σύμφωνα πάντα με ό,τι επιτάσσει ο διεθνής Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας (ΟΟΣΑ).
Υλοποιώντας ουσιαστικά την παραπάνω στρατηγική κατεύθυνση, στην τελευταία συνεδρίαση της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του ΕΛΚΕ (ΕΔΕιΛ) που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 16/10/2020, πληροφορηθήκαμε ότι το ΕΜΠ και το ΕΠΙΣΕΥ έχουν δρομολογήσει διαδικασία ίδρυσης Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας (ΙΚΕ) με σύμπραξη των ΔΕΠΑ Α.Ε., ΕΥΔΑΠ Α.Ε., ΟΑΣΑ Α.Ε., ΜΟΤΟR OIL ΕΛΛΑΣ, Δαναός Ειδικοί Σύμβουλοι Α.Ε., «ΗΥDRUS ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΥΝΕΚΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ», ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε., «Κέντρα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας» και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Πρόκειται για εταιρεία τεχνοβλαστό που εντάσσεται στη δράση «Κέντρα Ικανοτήτων» της ΓΓΕΤ, οι οποία χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και αποσκοπεί στην “υποστήριξη της καινοτομίας σε τομείς της Ελληνικής οικονομίας, μέσω της παροχής εξειδικευμένων/καινοτόμων υπηρεσιών/προϊόντων και της μεταφοράς τεχνολογίας σε επιχειρήσεις”. Η συγκεκριμένη εταιρεία στοχεύει στην παραγωγή τεχνογνωσίας και προϊόντων σχετικά με την Ενέργεια (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – έξυπνες πόλεις – βιώσιμη ανάπτυξη – δίκτυα μεταφοράς και αποθήκευσης ενέργειας). Η εταιρεία προτείνεται να συσταθεί με αρχικό μετοχικό κεφάλαιο 1 εκ. ευρώ στο οποίο το ΕΜΠ συμμετέχει σε ποσοστό 20% (200.000 ευρώ) και διεκδικεί χρηματοδότηση επιπλέον 3 εκ. ευρώ από το ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ το ΕΜΠ αναλαμβάνει μέσω του ΕΛΚΕ και τις αρμοδιότητες συντονισμού της εταιρείας. Το αντικείμενο της εταιρείας θα είναι η παραγωγή προϊόντων υπηρεσιών και τεχνογνωσίας στον χώρο της Ενέργειας (απεξάρτηση από τον άνθρακα, ΑΠΕ-πράσινη ανάπτυξη, αποθήκευση και δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, έξυπνες πόλεις).
Τι κακό λοιπόν έχει ένα «Κέντρο Ικανοτήτων», όπως προκύπτει από τη γενική προκήρυξη της ΓΓΕΤ και από το συμφωνητικό της σύμπραξης, στο οποίο μπαίνει ως μέτοχος και συντονιστής το ΕΜΠ;
Ο βασικός σκοπός του τεχνοβλαστού είναι να καλύψει με τον πιο άμεσο τρόπο το «κενό» στη σύνδεση μεταξύ της επιστημονικής έρευνας των πανεπιστημίων/ερευνητικών κέντρων και της αγοράς. Οι πολιτικές κατευθύνσεις της κυβέρνησης, που εντάσσονται στις γενικότερες κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ για την Παιδεία και την έρευνα, είναι ότι το κράτος έχει «επενδύσει» στην γνώση και την εμπειρία του εξειδικευμένου δυναμικού του ΕΜΠ, καθώς και στις υποδομές των δημοσίων Πανεπιστημίων το οποίο με κάποιον τρόπο θα πρέπει να «επιστρέψει στην αγορά». Ειδικά τα τελευταία χρόνια έχει γιγαντωθεί ένα καθεστώς εργασιακής εκμετάλλευσης εντός των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων, όπου υπάρχει ένας ανυπολόγιστος αριθμός μεταπτυχιακών και διδακτορικών «φοιτητών», post doc ερευνητών και «επιστημονικών συνεργατών», που πλειοψηφικά απασχολείται χωρίς να αναγνωρίζεται καν η εργασιακή σχέση και χωρίς κανένα απολύτως εργασιακό δικαίωμα. Όσοι από την άλλη έχουν τυπικά αναγνωρισμένη εργασιακή σχέση, αυτή είναι τουλάχιστον επισφαλής. Η εταιρεία τεχνοβλαστός με τους εταίρους της, έρχεται να καρπωθεί αυτό το υψηλά καταρτισμένο και ακραία εκμεταλλευόμενο επιστημονικό δυναμικό, καθώς και τις εγκαταστάσεις υψηλών προδιαγραφών των δημοσίων ιδρυμάτων.
Από την άλλη προκρίνεται ένα μοντέλο διανομής κονδυλίων ΕΣΠΑ από τη ΓΓΕΤ που υποχρεώνει τα πανεπιστήμια, εκτός από παραγωγή τεχνογνωσίας, να προσφέρουν και κεφάλαια για επένδυση (ή στην καλύτερη περίπτωση να τα δεσμεύσουν για ένα μεγάλο διάστημα) σε εταιρείες τεχνοβλαστούς, συμμετέχοντας ισότιμα με εταιρείες κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι φέτος η κρατική χρηματοδότηση για τα ιδρύματα βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα (το κονδύλι για το ΕΜΠ ανέρχεται μόλις σε 3,1 εκατομμύρια ευρώ), οδηγώντας τα ουσιαστικά σε οικονομική ασφυξία. Με αυτόν τον τρόπο επέλεξε το Υπουργείο να εξαναγκάσει τα ιδρύματα να «επενδύσουν» με όρους αγοράς σε στρατηγικούς τομείς του κεφαλαίου για να εξασφαλίσουν τα ίδια την κάλυψη των αναγκών τους.
Η κατεύθυνση για τη γενικευμένη ίδρυση τεχνοβλαστών, στα οποία θα ενταχθούν τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα της χώρας, προετοιμάζεται πολλά χρόνια τώρα. Όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας συμμετείχαν στη διαμόρφωση αυτού του πλαισίου. Το νομικό οπλοστάσιο για τους τεχνοβλαστούς διαμορφώθηκε ταυτόχρονα από τους Νόμους Διαμαντοπούλου, Αρβανιτόπουλου και Γαβρόγλου. Ο τελευταίος μάλιστα θεμελίωσε ως βασική πηγή χρηματοδότησης το άνοιγμα των Ιδρυμάτων στην «ελεύθερη αγορά». Παράλληλα, το ίδιο το ΕΜΠ ακολούθησε μια καθόλα σκιώδη διαδικασία για να αποτρέψει τα συλλογικά όργανα των φοιτητών και εργαζομένων του ιδρύματος από το να εκφράσουν τις απόψεις τους, αξιοποιώντας τις συνθήκες της πανδημίας. Ο Κανονισμός Ίδρυσης Τεχνοβλαστών άλλαξε μέσα στο καλοκαίρι (8/6/2020), σε συνεδρίαση της Συγκλήτου μέσω τηλεδιάσκεψης στην οποία οι φοιτητικοί Σύλλογοι δεν είχαν συμμετοχή. Το Καταστατικό ίδρυσης της εταιρείας διαμορφώθηκε από άτυπες συνεδριάσεις των Κοσμητόρων των Σχολών και από συνεδριάσεις της ΕΔΕιΛ για τις οποίες οι ορισμένοι εκπρόσωποι των Συλλόγου μας δεν ειδοποιήθηκαν.
Η πράσινη ανάπτυξη δεν είναι μόνο θέμα Πανελλαδικών
Στα πλαίσια των πολύ τρανταχτών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως, το κεφάλαιο εξαναγκάζεται τα τελευταία χρόνια σε μία στροφή στο ενεργειακό ζήτημα. Επομένως, τα κράτη πρέπει να φτιάξουν νέες υποδομές ή να μετασχηματίσουν υπάρχουσες, προσπαθώντας να απορροφήσουν όσα περισσότερα κονδύλια και χρηματοδοτικά εργαλεία υπάρχουν γι’ αυτό το σκοπό. Η λεγόμενη πράσινη ανάπτυξη όχι μόνο δεν εξετάζει την ανακατανομή των ενεργειακών αναγκών αλλά, αντιθέτως, ανατροφοδοτείται από τη δημιουργία όλο και μεγαλύτερων ως μία ακόμη μορφή καπιταλιστικής κερδοφορίας. Αποτελεί προκλητική υποκρισία να μιλούν για απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα αυτοί που δρομολογούν το νέο γύρο εξορύξεων στη θάλασσα και σε βουνά (περιοχές Natura) με ανυπολόγιστους περιβαλλοντικούς και πολεμικούς κινδύνους. Η ουσία είναι ότι τα καθολικά οικολογικά προβλήματα ελάχιστα αντιμετωπίζονται από τις όποιες ρυθμίσεις (παρά τα όποια επιμέρους ορθολογικά στοιχεία έχουν) στο βαθμό που η αιτία τους είναι η ίδια η οικονομία της αγοράς. Ο λεγόμενος «πράσινος καπιταλισμός» αποτελεί ακόμα μία προσπάθεια για εμπορευματοποίηση των ρυθμών καταστροφής της φύσης. Ενδεικτικό είναι το «χρηματιστήριο ρύπων», που ουσιαστικά δίνει το δικαίωμα στις πιο ανεπτυγμένες χώρες και βιομηχανίες να αγοράζουν δικαιώματα εκπομπών αερίων που δεν θα χρησιμοποιήσουν οι φτωχότερες χώρες.
Τελικά η διοίκηση του ΕΜΠ ας μας πει πώς η ίδια θεωρεί ότι θα ωφεληθεί το ίδρυμα συνολικά από το συγκεκριμένο εγχείρημα, χωρίς να αποτελεί μια λύση ανάγκης που θα υποκαθιστά το τσεκούρι της κρατικής χρηματοδότησης. Οι εταιρείες της σύμπραξης θα παρέχουν τις υποδομές και τις εγκαταστάσεις τους για τις ερευνητικές ανάγκες του Ιδρύματος; Τα θεσμικά όργανα του ΕΜΠ (Σύγκλητος, ΕΔΕιΛ) σε ποιον βαθμό θα ακολουθούν διαφανείς διαδικασίες για τον διοικητικό και οικονομικό έλεγχο της ΙΚΕ; Με τι όρους θα πωλείται η Διανοητική Ιδιοκτησία του ΕΜΠ στην ΙΚΕ; Πόσο διαφανείς θα είναι οι διαδικασίες αξιολόγησης από την Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας (ΕΗΔΕ) του ΕΜΠ που υποτίθεται ότι εξετάζει για κάθε έργο το «σεβασμό στην αξία των ανθρώπινων και μη ανθρώπινων όντων, στην αυτονομία των προσώπων που συμμετέχουν, στην ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα τους, καθώς και στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον»; Στην περίπτωση που το εγχείρημά τους δεν είναι επαρκώς κερδοφόρο, με ποιον τρόπο θα καλυφθούν τα σπασμένα στην περίπτωση που το επιχειρηματικό πλάνο ναυαγήσει; Μήπως από τον τακτικό προϋπολογισμό του Ιδρύματος και των Σχολών; Μήπως από τις υποτροφίες του ΕΛΚΕ για τους Υποψήφιους Διδάκτορες;
Πρωταρχικός ρόλος των Πανεπιστημίων είναι να διεξάγουν επιστημονική έρευνα με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες. Η σύμπραξη με ιδιωτικές εταιρείες και κερδοσκοπικούς οργανισμούς που έχουν ως πρωταρχικό κριτήριο την κερδοφορία, αποτελεί ποιοτικό άλμα στον ρόλο του Πανεπιστημίου που είναι βέβαιο ότι θα υποταχθεί στην κατεύθυνση να διεξάγει έρευνα εξυπηρετώντας τις ανάγκες της αγοράς.
Ανεξάρτητη Αριστερή Συσπείρωση Μεταπτυχιακών ΕΜΠ