Ανταπόκριση από Ισπανία: Νίκος Παλληκαράκης – Σοφία Κυριακίδη, μέλη LABour-Αγωνιστική Παρέμβαση στην Έρευνα
Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει τελευταία όσων αφορά τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις στην Ισπανία. Ειδικά για το ελαστικά εργαζόμενο ερευνητικό προσωπικό (υποψήφιοι διδάκτορες/σσες, συμβασιούχοι, μεταδιδακτορικοί ερευνητές/τριες) οι συνθήκες -ήταν- και παραμένουν άσχημες. Ζητήματα αποζημιώσεων, ελάχιστης αμοιβής και δικαιωμάτων οδήγησαν εργαζόμενους/ες σε ένα γύρο κινητοποιήσεων, αρχής γενομένης στις 7 Φεβρουαρίου, όπου καλέστηκε παν-ισπανική κινητοποίηση από σωματεία και πρωτοβουλίες εργαζομένων. Αιχμή ήταν η αλλαγή της νομοθεσίας για τις αποζημιώσεις σε περίπτωση απόλυσης των συμβασιούχων υποψήφιων διδακτόρων, όπου σύμφωνα με τις αλλαγές που προτάθηκαν, το δικαίωμα αποζημίωσης θα αφορά μόνο τους νέους συμβασιούχους.
Μιλήσαμε με τον José (υποψήφιο διδάκτορα, Μαδρίτη) μέλος του FPU Investiga (παν-ισπανικός σύλλογος υπότροφων υποψηφίων διδακτόρων) και τον Fer (υποψήφιο διδάκτορα, Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα) μέλος του Σωματείου Ερευνητών του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα. Μας μετέφεραν μία εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στον κλάδο της έρευνας στην Ισπανία καθώς και στο πως βλέπουν την οργάνωση του κλάδου αλλά και του τρόπου που πραγματοποιείται η έρευνα.
Γιατί πραγματοποιείτε αυτές τις κινητοποιήσεις;
José: Οι διαδηλώσεις αυτές οργανώθηκαν κυρίως λόγω των αλλαγών στο νομικό πλαίσιο που αποτυπώνει την έλλειψη προοπτικής για τους Ισπανούς ερευνητές. Χρειαζόμαστε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο όπου οι ερευνητές θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους εργαζόμενους, ειδικά για τους υποψήφιους διδάκτορες. Για παράδειγμα, το πρώτο νομοσχέδιο που δημοσιοποιήθηκε περιλάμβανε το δικαίωμα αποζημίωσης απόλυσης μόνο για νέες συμβάσεις. Προφανώς, το θεωρήσαμε εντελώς άδικο και αρκετές οργανώσεις άρχισαν να κινητοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό είχε άμεσο αποτέλεσμα, καθώς πριν ακόμη γίνουν οι διαδηλώσεις, μας ενημέρωσαν ότι θα αναγνωρίζονταν αποζημιώσεις απόλυσης για κάθε τρέχουσα σύμβαση. Ωστόσο, αυτό δεν μας εμπόδισε. Υπάρχουν ακόμη αρκετά επείγοντα ζητήματα που δεν παραμένουν ανοικτά. Για παράδειγμα, η κατάρτιση Καταστατικού Ερευνητικού Προσωπικού που θα ρυθμίζει τα δικαιώματα μας ως εργαζόμενους ή την τροποποίηση της ελάχιστης αμοιβής σε προδιδακτορικούς εργαζόμενους (οι οποίοι εξακολουθούν να λαμβάνουν μεταξύ 56 και 75% του μισθού αντίστοιχων εργαζομένων).
Fer: Βγαίνουμε στους δρόμους για να βελτιώσουμε τις συνθήκες εργασίας των ερευνητών. Στη Γαλικία και στην Ισπανία, οι ερευνητές αντιμετωπίζονται κατά κάποιο τρόπο σαν εργαζόμενοι δεύτερης κατηγορίας. Λες και οι εργασίες που εκτελούμε δεν είναι πραγματική δουλειά. Πιο συγκεκριμένα, αγωνιζόμαστε να αποκτήσουμε το δικαίωμα διακανονισμού (σσ. στην Ισπανία όταν λήγει η ισχύς μιας σύμβασης δίνεται η δυνατότητα διακανονισμού για τη συνέχιση της εργασίας με τους ίδιους όρους που ίσχυαν κατά τη διάρκεια της σύμβασης, εκτός αν υπάρξει ευνοϊκότερη ρύθμιση) όταν λήγουν οι συμβάσεις μας όπως ισχύει για τους υπόλοιπους εργαζομένους.
Τι σωματεία υπάρχουν για το ελαστικά εργαζόμενο προσωπικό;
José: Υπάρχουν διάφορα σωματεία για το μη μόνιμο προσωπικό στην Ισπανία (δεδομένου του μεγέθους της χώρας και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων-αυτονομιών). Για παράδειγμα: PIF-Unizar, FPIs en lucha, Red de Doctorand@s del CSIC (για προδιδακτορικό προσωπικό) και Federación de jóvenes Investigadores (FJI, για όλο το ερευνητικό προσωπικό από τη Γαλικία). Τις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στις 7 Φεβρουαρίου υποστήριξαν περισσότερες από 20 διαφορετικές οργανώσεις. Οι περισσότερες από αυτές συντονίζονται μέσω της Marea Roja, μια συνεργασία ομάδων, οργανώσεων και σωματείων που κύριος στόχος τους είναι η προβολή και η προάσπιση της κοινωνικής αξίας της επιστημονικής έρευνας.
Fer: Στη Γαλικία το μη μόνιμο προσωπικό οργανώνεται σε τοπικά σωματεία ή ενώσεις. Το Σωματείο Ερευνητών του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα είναι ίσως η πιο δραστήρια και μεγάλη ομάδα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες οργανώσεις που κάνουν σημαντική δουλειά όπως η Investigal ή η Agromar στην Πανεπιστημιούπολη του Λούγκο. Προσπαθούμε αυτές οι τρείς οργανώσεις να έχουν κοινή δράση. Το ελαστικά εργαζόεμνο προσωπικό οργανώνεται επίσης σε συνδικάτα. Ωστόσο, τα συνδικάτα επικεντρώνονται πολύ περισσότερο στα προβλήματα του μονίμου και σταθερού προσωπικού. Η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των σωματείων μόνιμου και μη μόνιμου προσωπικού είναι ένα έργο σε εξέλιξη στη Γαλικία.
Έχετε ασφάλιση ως κανονικοί εργαζόμενοι ή έχετε υποτροφίες που δεν περιλαμβάνουν ασφάλιση;
José: Έχουμε ασφάλιση ως κανονικοί εργαζόμενοι, αν και υπάρχουν αρκετά δικαιώματα που δεν αναγνωρίζονται εξίσου για διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς υποτρόφους, όπως συνέβη με την αποζημίωση απόλυσης.
Fer: Στο πανεπιστήμιό μας έχουμε και μια μικρή ασφάλιση όπως όλοι οι φοιτητές και την τακτική δημόσια κάλυψη ως εργαζόμενοι.
Πιστεύετε ότι οι Υποψήφιοι Διδάκτορες είναι φοιτητές ή εργαζόμενοι;
José: Πιστεύουμε ακράδαντα ότι οι υποψήφιοι διδάκτορες είναι εργαζόμενοι. Καταρχάς, η διάρκεια των συμβολαίων μας είναι 4 χρόνια, κάτι που απέχει πολύ από το να είναι συμβόλαιο μαθητείας (σσ. στην Ισπανία ισχύουν συμβόλαια μαθητείας για περιορισμένο χρονικό διάστημα, όπου ο/η εργαζόμενος/η πληρώνεται με μικρότερο μισθό στα πλαίσια της μαθητείας του). Αναμφίβολα, μαθαίνουμε στην πορεία, αλλά αυτό είναι ένα εγγενές χαρακτηριστικό κάθε επιστημονικής σταδιοδρομίας. Επιπλέον, πραγματοποιούμε εργασίες που είναι απαραίτητες για την πρόοδο της επιστήμης (εργαστηριακές ασκήσεις, έρευνα, διδασκαλία…) καθώς οι επιστημονικοί υπεύθυνοι απασχολούνται κυρίως με τη γραφειοκρατία. Όχι μόνο πιστεύουμε ότι οι διδακτορικοί είναι εργαζόμενοι, αλλά πιστεύουμε ότι είναι υψίστης σημασίας να τους δούμε υπό αυτό το πρίσμα εάν θέλουμε να αποκτήσουμε δικαιώματα.
Fer: Νομίζω ότι οποιαδήποτε παραγωγή νέας γνώσης χρειάζεται προηγούμενες γνώσεις και (διανοητικό) εργατικό δυναμικό για να επιτύχει ένα προϊόν (νέα γνώση). Εφόσον οι διδακτορικές διατριβές θεωρούνται ως νέα γνώση ακόμη και από μια κυρίαρχη σκοπιά (π.χ. Εγχειρίδιο του Όσλο), γιατί το έργο της παραγωγής τους δε θα πρέπει να θεωρείται εργασία; Λέγεται ότι, ενώ οι υποψήφιοι διδάκτορες εργάζονται για τη διατριβή τους, σπουδάζουν και μαθαίνουν. Κάπως αυτή η διαδικασία μάθησης θα πρέπει να «περικοπεί» από την εργασία τους και έτσι δικαιολογούνται οι χαμηλοί μισθοί και άλλες εξαιρετικά κακές συνθήκες εργασίας. Είναι αλήθεια ότι μελετάμε και μαθαίνουμε ενώ γράφουμε τη διδακτορική μας διατριβή. Επίσης παρακολουθούμε σεμινάρια, συνέδρια κ.λπ. Αλλά οι μεταδιδακτορικοί σταματούν ξαφνικά να μαθαίνουν ή να παρακολουθούν σεμινάρια; Το να τους θεωρούμε ως φοιτητές και όχι ως εργαζόμενους είναι η δικαιολογία ώστε η εργασία τους να πληρώνεται λιγότερο.
Αγωνίζεστε μόνο για μισθολογικά ζητήματα και εργασιακά δικαιώματα ή και για έναν διαφορετικό τρόπο παραγωγής της έρευνας;
José: Αν και οι τελευταίες διαδηλώσεις ήταν περισσότερο προσανατολισμένες σε εργασιακά δικαιώματα, οι αγώνες μας είναι πιο γενικοί. Μερικές από τις διεκδικήσεις μας περιλαμβάνουν τον
τρόπο οργάνωσης της χρηματοδότησης της έρευνας, τη μείωση του ανταγωνισμού στον κλάδο και την εξύμνηση της αριστείας, καθώς και άλλα συγκεκριμένα προβλήματα όπως το γνωστό «publish or perish» (δημοσιεύστε ή αφανιστείτε).
Fer: Ο οικονομικός αγώνας είναι προφανώς ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειάς μας. Όμως, παρόλα αυτά, το σωματείο συμμετείχε σε αγώνες που ξεπερνούν τις άμεσες υλικές ανάγκες των ερευνητών. Υπερασπιστήκαμε σθεναρά περισσότερη χρηματοδότηση για τα δημόσια πανεπιστήμια στη Γαλικία και αντισταθήκαμε στη σύσταση ενός πανεπιστημίου που χρηματοδοτείται από τράπεζες. Αγωνιζόμαστε επίσης για χρηματοδότηση για όλους τους γνωστικούς κλάδους και όχι μόνο αυτούς που έχουν πιο άμεση εφαρμογή σε προϊόντα της αγοράς. Τέλος, υποστηρίζουμε την πραγματική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην έρευνα, καθώς εξακολουθούν να υπάρχουν πάρα πολλά εμπόδια για τις γυναίκες να συμμετέχουν στην ερευνητική διαδικασία.
Ασκείτε κριτική στην στρατηγική της ΕΕ για τη χρηματοδότηση μόνο συγκεκριμένων επιστημονικών τομέων και πώς πιστεύετε ότι πρέπει να χρηματοδοτείται η έρευνα;
José: Θεωρούμε ότι η χρηματοδότηση της έρευνας θα πρέπει να γίνεται με ισότιμο τρόπο, καθώς κάθε ερευνητικός τομέας είναι σημαντικός για την κοινωνία. Ένα παράδειγμα αυτού είναι το διαρκές χάσμα χρηματοδότησης μεταξύ της βασικής και της εφαρμοσμένης επιστήμης.
Fer: Ναι, φυσικά. Όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και στην ισπανική και στην κυβέρνηση της Γαλικίας επίσης. Στην καμπάνια μας «Για μια Δημοκρατική Έρευνα» καταγγείλαμε πώς οι ανάγκες της βιομηχανίας καθορίζουν έξω από την ακαδημία τι πρέπει να διερευνηθεί και ποιος πρέπει να έχει δυνατότητα να γίνει ερευνητής. Πιστεύουμε ότι τα ακαδημαϊκά κριτήρια πρέπει πάντα να υπερισχύουν έναντι οποιασδήποτε άλλης θεώρησης στην επιστημονική έρευνα. Μια έρευνα είναι χρήσιμη εάν παρέχει νέα γνώση στην ανθρωπότητα και δεν εξαρτάται από τις ανάγκες κέρδους των επιχειρήσεων. Πρόσφατα είχαμε μια μικρή νίκη. Το πανεπιστήμιό μας ξεκινά ένα δικό του πρόγραμμα χρηματοδότησης και χάρη στους αγώνες του σωματείου, τα κριτήρια θα βασίζονται στις ανάγκες του τμήματος όπου αυτός ή αυτή σχεδιάζει να αναπτύξει το έργο του/της. Δεν είναι το ιδανικό, αλλά τουλάχιστον αφήνει εκτός οποιοδήποτε κριτήριο που βασίζεται στην αγορά.
Έχετε κάποια σχέδια για το πώς θα συνεχίσετε τους αγώνες σας;
José: Η κινητοποίηση που κάναμε αλλά και οι παρεμβάσεις μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην πολιτική για την έρευνα της ισπανικής κυβέρνησης. Ωστόσο, επεξεργαζόμαστε έναν πιο άμεσο τρόπο διεκδίκησης των αιτημάτων μας. Όπως συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτό τον καιρό, θα θέλαμε να οργανώσουμε απεργίες σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Αυτό είναι δύσκολο στην Ισπανία, αλλά είναι πολύ σημαντικό εάν θέλουμε να ασκήσουμε πίεση στην κυβέρνηση.
Fer: Αυτές τις μέρες, το σωματείο μας διαπραγματεύεται μαζί με τα συνδικάτα πώς θα εφαρμοστεί ο νέος ισπανικός κανονισμός εργασίας στο Πανεπιστήμιο. Η πρόταση του Πανεπιστημίου περιέχει μέτρα που θα επηρεάσουν αρνητικά τις συνθήκες διαβίωσής μας. Ειδικότερα, το Πανεπιστήμιο θέλει να εισαγάγει ένα νέο είδος σύμβασης για το μη μόνιμο προσωπικό που θα αμείβεται με τον κατώτατο μισθό και χωρίς συλλογική σύμβαση. Εάν οι συνομιλίες που κάνουμε αυτή τη στιγμή δεν προχωρήσουν προς τη σωστή κατεύθυνση, είναι πιθανές διαδηλώσεις, καταλήψεις ή/και απεργίες.
Στην Ελλάδα μόλις ιδρύθηκε ένα πανελλαδικό σωματείο για όλο το ελαστικά εργαζόμενο προσωπικό (διδάκτορες, μεταδιδακτορικοί, ερευνητές συμβασιούχοι, άνεργοι). Μπορείτε να μας κάνετε ένα μικρό σχόλιο για αυτό;
José: Μια πλατφόρμα επικοινωνίας θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμη για τους εργαζόμενους στην έρευνα, καθώς υπάρχουν αρκετά προβλήματα που μας επηρεάζουν όλους με τον ίδιο τρόπο. Επιπλέον, είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα φόρουμ όπου όλοι μπορούν να αλληλεπιδρούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες και πιο ενοποιημένες διεκδικήσεις. Πιστεύω τέλος, ότι ένα σωματείο όλου του ελαστικά εργαζόμενου προσωπικού θα είχε σίγουρα μεγαλύτερο αποτέλεσμα στους αγώνες του.
Fer: Είμαι πολύ χαρούμενος που μαθαίνω αυτά τα καλά νέα! Ελπίζω ότι σωματείο σας να συμβάλει στην κατάκτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας για όλο το ελαστικά εργαζόμενο προσωπικό και επίσης στην υπεράσπιση ενός δημόσιου πανεπιστημίου στην υπηρεσία του λαού στη χώρα σας. Στη Γαλικία, δεδομένου ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες στο να συμπεριλάβουν μη μόνιμο προσωπικό, το να ακολουθήσουμε την πορεία σας θα μπορούσε να είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη.